ONZE MAN IN ZUID AFRIKA (IKON, 2015)

De strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika is een regelmatig terugkerend onderwerp in de geschiedenis van de interkerkelijke omroep IKON. Filmmaakster Anli Serfontein duikt in dit verleden en vertelt het verhaal van haar vader, de Zuid-Afrikaanse journalist Hennie Serfontein (82). Als correspondent van oa. IKON, NCRV en Trouw was hij in de jaren 70 en 80 een van de belangrijkste bronnen voor onafhankelijke berichtgeving uit Zuid-Afrika. In gesprekken met hem en zijn toenmalige collega’s in Nederland en Zuid-Afrika - en met talrijke archiefopnames uit deze periode - schetst de documentaire een tijdperk van geëngageerde journalistiek, waarin niettemin de waarheidsvinding voorop stond; ongeacht de gevaren die dat met zich mee bracht. “Tijdens de apartheid had je als journalist in Zuid-Afrika het idee dat je op een kerkhof werkte. Ieder weekend waren er begrafenissen waar duizenden mensen op afkwamen.”

Tijdens de jaren van de apartheid werd Nederlandse journalisten stelselmatig de toegang tot Zuid-Afrika geweigerd. Dankzij de samenwerking tussen Hennie Serfontein en de IKON-actualiteitenrubriek Kenmerk zag het Nederlandse publiek als een van de eersten in Europa onthullende reportages uit en over Zuid-Afrika. Het programma kreeg tot ver over de landsgrenzen bekendheid en werd een belangrijke informatiebron voor de anti-apartheidsbeweging in Nederland, waarin de kerken een grote rol speelden.

In zijn berichtgeving voor de IKON liet Serfontein zien welke tol mensen als Beyers Naudé, Winnie Mandela en vele anderen moesten betalen voor hun stellingname tegen de apartheid en hoe moelijk het voor journalisten was om onder dit totalitaire regime hun werk te doen. “Zijn reportages waren hoogtepunten in de televisie-journalistiek”, vertelt Lejo Schenk, destijds eindredacteur van Kenmerk. “Hij maakte Kenmerk tot de best geïnformeerde tv-rubriek over Zuid-Afrika en gaf slachtoffers van het gewelddadige systeem een stem en een gezicht.”

Het eerste bezoek van Hennie Serfontein aan de IKON in oktober 1977 viel samen met ‘zwarte woensdag’, de dag waarop het blanke apartheidsbewind talrijke kranten in de ban deed, journalisten de mond snoerde en anti-apartheidsorgnisaties op non-actief stelde. Onmiddellijk werd er in Hilversum zendtijd ingeruimd om Serfontein de gelegenheid te geven de situatie in zijn land toe te lichten. Zo begon een samenwerking die ruim 13 jaar zou duren en die van grote betekenis is geweest voor de omslag van de publieke opinie in Nederland.

Regie: Anli Serfontein; montage: Dietmar Kraus, camera: Richard Atkinson; eindredactie IKON: Margje de Koning, Barbara Wiessing